Site Rengi

Sokrates

Sokrates
18 Ekim 2020 12:28
0
A+
A-

“Üzerine düşünülmeyen bir hayat yaşanmaya değmez.” Sokrates

 

Felsefe tarihinde bir dönüm noktası olan ve kendisinden önceki döneme“Presokrat Dönem” (Sokrates Öncesi)adı verilmesini sağlayan önemli bir isimdir Sokrates. Ahlak felsefesini başlatan ve Platon’un hocası olan Sokrates hakkında tüm bilgilere, öğrencisi Platon’un eserleri vasıtasıyla ulaşılmıştır. Sokrates’in hiç eser bırakmama nedeni ise“ Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir.” sözünde kendini ortaya çıkarmaktadır. Atina’nın güneyindeki bir kasabada M.Ö 432 yılından dünyaya gelen Sokrates’in babası Sophoniskos bir taş ustası, annesi Phainerette ise bir ebedir. Antik kaynaklardan elde edilen bilgiye göre mizacı kötü olarak adlandırılan bir kadın ile evlidir ve üç erkek çocuğu olmuştur. Sokrates’in ölümü ise onun “gençleri baştan çıkarmak ve kendi tanrılarına inanmayıp yeni Tanrılar edinmesi” suçlamalarıyla mahkemeye verilmesi ve dava sonunda suçlu bulunarak M.Ö 399 yılında baldıran zehiri içmesiyle olmuştur. Sokrates’in kaçma fırsatı olmasına rağmen kaçmaması ve ölümü göze alması onun düşünceleri ve hayatı arasında bir tutarlılık, uyum olduğunun bir ispatı niteliğindedir ve Sokrates’i Sokrates yapan da düşünceleri kadar, düşüncelerinden canı pahasına da olsa vazgeçmemesidir. O, inandığı gibi yaşadığı gibi, inançları uğruna da ölen ilk büyük filozof, ilk düşünürdür.

Doğa filozoflarının ve ardından gelen filozoflarının temel sorunları olan arkhe ve değişim problemleri, Sokrates ve sofistler ile değişmiş ve yönünü insana çevirmiştir. Sokrates’e kadar felsefe sorunları monolog olarak ele alınırken, Sokrates’ ten itibaren diyaloğa dönüşmüştür. Onun Yunan dünyasında tanınması ise Peleponnes savaşlarının başlamasıyla olmuştur. Savaşlarla birlikte Atina’a da moral hayat ve politik düzende olan gerileme onu insan felsefesine, ahlak felsefesine yöneltmiştir. Öncesinde Anaksagoras’ın öğrencisi olan Arkhelaos’un öğrencisi olarak doğa felsefesi derslerine katılmıştır ancak insani problemlere, doğa felsefesinde cevap bulamamıştır. Otuz beş yaşından itibaren de kendi kendisini yetiştirmeye başlayan Sokrates, insan yaşamı için değerli olan şeyin ne olduğunu ortaya çıkarmaya ve Atina’lıları uyandırmayı misyon edinmiştir. O kendi deyimiyle “Tanrı tarafından Atina’lıları uyandırmak için gönderilen bir at sineğidir.”

Yalın ayak, çarşı ve pazarlarda dolaşan Sokrates, çevresinde bulunanlara sorular sorarak “onların kendilerini tanımalarını ve kendileri üzerine düşünmelerini” sağlamıştır. Ve bu soruları sorarken her zaman kendisinin hiçbir şey bilmediğini, yalnızca karşısındaki kişilerin bildiklerini ortaya, bilince çıkarma yeteneği olduğunu savunmuştur.. Ücret karşılığında pratik yaşamla, işlerle ilgili dersler veren sofistler arasında yer alan ve en ünlü Sofistlerden biri olan Protagoras” insanın hakikatin, her şeyin, ölçüsü” olduğunu savunurken, Sofist Gorgias ise, “hiçbir şeyin bilinemeyeceğini bilinse bile bir başkasına aktarılamayacağını” ileri sürüyordu. İşte sofistlerin bu düşünceleri ahlaki değerlerin de kişiden kişiye göre değiştiği gerçeğini ve hakikatin de bilinemez olduğunu ortaya koyuyordu. Sokrates için ise değerlerin göreceli olduğunu, öznel olduğunu kabul etmek imkansızdı. O, insanların uzlaşabilecekleri ahlaki değerlerin bulunduğunu düşünmüş ve ahlakı bilimsel ve nesnel bir temel üzerine oturtmaya çalışmıştır.

Aristoteles, Sokrates’in “düşünceyi tanımlar üzerinde yoğunlaştıran ilk kişi” olduğunu belirtmiştir. Sokrates felsefenin “ sözcüklerle değil, kavramlarla” yapılabileceğini savunmuştur. Onun diyalektik yöntemi benimsemesinin temel amacı da insanların ruhlarındaki ahlaki özlerin sorularla ortaya çıkarılması, sorgulamalarla kanıların çürütülmesi ve hakikatin ortaya çıkmasını sağlamaktır. Sokratik yöntem, maotik yöntem olarak da bilinen bu yöntem gibi “bilgisizliğini kabul etmek” de bilgi sahibi olmak için bir yöntemdir Sokrates için. Onun “Eğer tek bir şey biliyorsam, o da hiçbir şey bilmediğimdir.” sözü ile esasen “bilmediğini bilmenin”, bilgelik yolunun bir başlangıç olduğunu ortaya koymaktadır. Sokrates için “ Bilgi  erdemliliktir ve hiç kimse bilerek kötülükte bulunmaz.” Ve yine Sokrates’e göre bilgi,insanın özünde vardır ve öğrenme de onu keşfetmekten ibarettir. İşte ilk ahlak filozofu olan ve felsefe tarihinde bir kilit, bir kavşak olarak önemli bir yer tutan Sokrates, bu nedenle Atina sokaklarında insanlara sorular sorarak ölümü pahasına insanların özlerinde var olan bilgiyi ortaya çıkarmaya, kendi deyimiyle hatırlatmaya çalışmış ve bütün ömrünü buna adamış ve bu uğurda hayatını yitirmiş bir filozoftur.

Kaynakçalar:

Arslan, Ahmet, 2006, İlkçağ Felsefe Tarihi 2, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,  İstanbul, 1. Baskı, s 83,84,99

Cevizci, Ahmet, 2018, Felsefe Tarihi, Say Yayınları, 8. Baskı, İstanbul, s 63,71,72

Özkan Fatih, 2013, Sokrates’in Entelektüalist Ahlâkı, Sosyal Bilimler Dergisi, Iğdır Üniversitesi, Sayı 4

Çankaya, Aylin, Sokrates’in Yaşam Öyküsü, Düşünbil Dergisi, s 24 , 25

Hazırlayan: Nuray Aladağ Taşçı

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.