Anaximandros

Milet okulu filozoflarından olan Anaximandros, Thales’in çağdaşı ve öğrencisi olduğu gibi aynı zamanda dostudur. Antikçağ tarihçisi olan Apollodor’a göre Anaximandros, M.Ö. 611- 547  yılları arasında yaşamıştır. Thales hiç eser bırakmadığı için bir eser kaleme alan ilk filozof Anaximandros’tur ve “Doğaya Dair” isimli eserini, şiirsel bir düzyazı ile yazmıştır. O dönemin yazı dili mitsel ve şiirsel olduğu için Anaximandros’un eserinin dilinin şiirsel olmasına rağmen düz yazı olarak kaleme alınması düşünce tarzının değiştiğinin ifadesi olması bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu eserinin dışında, onun hakkındaki bilgilere Aristoteles, Teophrastos, Diogenes Laertius ve Simplicius’un kaleme aldıkları eserler neticesinde ulaşılmıştır.

Çok yönlü bir düşünür olan Anaximandros da Thales gibi iyi bir matematikçi, astronom, devlet adamı ve doğa bilimcisi olmasının yanında aynı zamanda bir kartograftır.  Kendinden önce de eski Mısır ve Babil’de  belli bölgelerin haritaları yapılmış olsa da “yer ve gök” haritasını yapan ilk filozof Anaximandros’ tur.Yeryüzünün boşlukta durduğunu keşfetmesi ve bunu da matematiksel olarak temellendirmesi çağına bakıldığında akıl almaz bir varsayımda bulunduğunu ortaya koymaktadır. Bu da aslında onun bakış açısının geniş ve evrensel olduğunu da ortaya koymaktadır. Bunun yanında meteora’yı yani gökyüzündeki nesneleri ve depremi de ilk açıklayan filozof olduğu gibi aynı zamanda evrenin, sırf gözleme ve rasyonel düşünmeye dayalı olarak meydana geliş öyküsünü de tasarlayan ilk filozoftur.

Doğa filozoflarından olan Anaximandros da Thales gibi “ana maddenin, arkhenin, ilkenin, tözün ne olduğu?” sorusunu sorar. Onun arkhesi ise Thales gibi somut bir madde değildir. O hem nitelik, hem nicelik olarak sınırlı olan bir şeyin arkhe olamayacağını düşünür ve suyun arkhe olamayacağını belirtir. Anaximandros’un arkhesi ise “aperion”dur ve aperion; belirsiz, sınırsız olandır ve şeyler bu aperion’dan meydana gelmekte ve yine ona dönmektedirler. Anaximandros bu düşünceleri ile Thales’in düşüncelerinden daha ileriye doğru bir hamle yapmıştır.

Ayrıca Anaximandros, insanın kökeni hakkında görüşler de sunmuştur. İnsan türünün atalarının balıkların bedenlerinde doğduklarını ve dış dünyada yaşayabilecek duruma geldiklerinde, olgunlaştıklarında karaya çıktıklarını ileri sürmüştür. Doğa filozofu-bilim insanı olarak dünyanın, evrenin, dünya üzerinde yaşayan canlıların, insanın nasıl meydana geldiklerine dair efsanevi, mitolojik açıklamaları bırakmış gözlem, deney ve akılsal düşünce yoluyla açıklamalar yapmıştır. İlk evrim teorisini de ilk ortaya atan filozof olarak da önem kazanmasının yanında Anaximandros ilk metafizikçi olarak da ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda aperion ile oluş-yok oluşu zorunlu bir yasa olarak var olduğu görüşünü ortaya koyması, bilimsel ve felsefi keşifleriyle Thales’in görüşlerini geçerek daha ileri taşınmasına olanak sağlamıştır.

Kaynakça;

Arslan, Ahmet(2006)  İlkçağ Felsefe Tarihi 1,Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi, İstanbul.Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, s 96- 111

Cevizci,Ahmet (2017) Say Büyük Felsefe Sözlüğü, İstanbul. Say Yayınları. İstanbul.1. Baskı. s 109-110

Capelle, Willam,(1994) Sokrates’ten Önce Felsefe, I. Cilt, İstanbul. Kabalcı Yayınevi, s 63- 66

Aster, Ernst Von, (2005)İlkçağ Ve Ortaçağ Felsefe Tarihi. İm Yayın. İstanbul, 3. Baskı, s 67.

Hazırlayan: Nuray Aladağ Taşçı