AYDINLANMALAR, DEMOKRASİ VE GÜNÜMÜZ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

H.Nur Beyaz Erkızan ve Mustafa Günay’ın editörlüğünü üstlendiği ”Aydınlanmalar, Demokrasi ve Günümüz Üzerine Düşünceler” adlı yapıt, Sentez yayınevi tarafından yakın zamanda okura sunulacak. Kitabın tanıtım yazısı şu şekilde;

“Tarihsel olarak bakıldığında birbirinden farklı üç aydınlanma döneminden ve anlayışından söz edilmesi mümkün görünür. Denilebilir ki aklın ilk ışığı ‘Güneşin doğduğu yer’ anlamına da gelen Anadolu’da, bugünkü Ege kıyılarında M. Ö. 6 yüzyılda kendini gösterdi. Var olanlara aklın ışığında bakma insanın kendi tarihinde gerçekleştirdiği belki de en büyük epistemik devrimdir. I. Aydınlanma olarak nitelenebilecek bu gelişmenin gerisindeki kavrayışı belirleyen ana düşünce var olanları ‘iyi’, ‘güzel’, ‘anlaşılabilir/bilinebilir’ ve ‘ilkelere sahip olma’ bakımından ele almadır. I. Aydınlanma’nın ışıkları ne yazık ki var olana ve hayata karşıt tutumun Hıristiyan imparator Justinianus’un M.S. 529 yılında tüm felsefe okullarını kapatmasıyla söndürülmek istendi. ‘Varlığı ve hayatı kapatan’ Orta Çağ anlayışı ancak Ockhamlı William’ın aklın özgürlüğünü olanaklı kılan anlayışıyla yeniden umutlanabildi ki bu II. Aydınlanmanın başlangıcı olarak da kabul edilebilir. Önemli ölçüde ve esas olarak I. ve II. Aydınlanma’nın ruhunu izleyen Rönesans ve 18. Yüzyıl Aydınlanması hiç kuşkusuz ki birçok bakımdan çok önemli başarılara imza attı. Modern bilimin doğuşu, tekniğin gelişimi ve insan hakları konusundaki düşünceler yaşamı kökten değişikliklere uğrattı. Ancak bu çok önemli gelişmelerin yanı sıra ne yazık ki insanın insana ve insanın doğaya tahakkümü ortadan kaldırılamadı. Cinsiyet eşitsizliği, sermayenin egemeliği ve sömürgecilik bir biçimde varlığını sürdürmeye devam etti. Dolayısıyla 21.yüzyıl Aydınlanması/III.Aydınlanma olarak da tanımlayabileceğimiz yeni bir anlayışa ihtiyacımızın olduğu açık görünüyor. Bu ‘Aydınlanma’ herşeyden önce belki de demokratik aklın veya başka bir ifadeyle aklın demokratikleştirilmesi sorumluluğu ile karşı karşıyadır. Akıl, demokratik akıl (epistemenin demokratikleştirilmesi) var olanlara hükmetmenin/tahakkümün olmadığı bir yaşama ilişkin yeni bir kavrayış ortaya koymanın umudu olma durumundadır.
İşte bu kitap böylesi bir kaygıdan ve sorumluluktan hareketle hem evrensel olarak insanın dününü bugün üzerinden ele alan çalışmalara yer vermeyi ve hem de yeni bir aydınlanmanın olanaklarına yönelmeyi amaçlıyor. Bu bağlamda Atatürk Devrimleri’nin/Türk Aydınlanma Devrimi’nin de yüzyıllık var oluşunda karşılaştığı sorunları ve problemleri aşıp yeni bir ufka uzanmada nasıl bir yol izlemesi gerektiğini de ele almayı diliyor. Çünkü kavrayışı değiştirmeden içinde bulunulan durumları değiştirmek pek olası görünmüyor. M. Kemal Atatürk’ten esinlenerek söylenecek olursa “Kavrayış koşullardan önce gelir. İnsan makus talihini yenmek istiyorsa önce kavrayışını değiştirmek zorundadır.”
Hoşgörülü olmayı da içeren anlamı ile Anadolu’ya (ana-tello) III. Aydınlanma’nın kökeni, kaynağı ve olanağı olarak yeniden bakmayı diliyoruz.
Sizleri bu çalışmaya ve çabaya katkıda bulunmaya davet ediyoruz…”

Hazırlayan: Ruken ŞAHİN