Erkek Akıl: Batı Felsefesinde ‘Erkek’ ve ‘Kadın’ – Genevieve Lloyd (Çeviren: Muttalip Özcan)

Yine Muttalip Özcan’ın çok özenli çevirisiyle dilimize kazandırılan çok güzel ve aynı zamanda da çok önemli bir kitapla buluşturmak istiyorum sizi: “Erkek Akıl”. Ayrıntı Yayınları’ndan “Batı Felsefesinde ‘Erkek’ ve ‘Kadın’” alt başlığıyla çıkan Genevieve Lloyd’un bu kitabı bizi (okuru) cinsiyetçiliğin, toplumsal rollerin düşünme biçimlerine veya akıl yürütme biçimlerine nasıl yansıdığı hakkında yolculuğa çıkarıyor. Feminist düşünceyi de besleyen bu çalışma, kadınlar tarafından da özellikle okunmalı bana kalırsa.

“’Akılcılık hayaleti’nin izini sürmeye devam ediyoruz. Daha önce Akla Veda, Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı, İktisadi Aklın Eleştirisi, Tarih ve Tin gibi kitapları yayımlayarak başlattığımız hâkim Akıl paradigmasının eleştirilerek dönüştürülmesi uğraşına, canalıcı önemde katkıda bulunan bir kitap Erkek Akıl. Yayımlanmasından kısa bir süre sonra feminist düşüncenin klasiklerinden biri konumuna yerleşmiş, hacmiyle kıyaslanamayacak ölçüde önemli bir çalışma… Bu kez odak, verili Akıl ideallerinin cinsiyetçiliği hakkında. Bireylerin zihinlerini birbirinden ayıran, olumsal tarihi koşulları aşan, herkesin paylaştığı bir Akıl özlemi, Batı’nın felsefi mirasının, ahlâki ve siyasi ideallerinin temellerinde yatar. İşte Lloyd, Platon’dan Descartes’a, Kant ve Hegel’den Sartre’a kadar bir dizi düşünürü ele alarak, bu Akıl ideallerinin tarihsel olarak kadınlığı dışladığını ve kadınlığın kendisinin de böylesi bir dışlama süreci yoluyla oluşturulduğunu belirtiyor. Ona göre, rasyonel bilgi her zaman kadınla eşleştirilen doğa güçlerinin bir tür aşılması, dönüştürülmesi veya kontrol altına alınması olarak; kadınlık da onun aştığı, tahakküm altına aldığı şey olarak anlaşılmıştır. Kadın-erkek ayrımı felsefe geleneğinde bir değer ölçütü olarak iş görmüştür. Bu gelenekte erkeklik, düşüncenin açık ve kesin, kadınlık ise muğlak ve belirsiz biçimleriyle ilişkilendirilmiş; etkin, belirlenmiş ve düzenli ‘form’u temsil eden erkeğe karşı, kadın edilgen, belirlenmemiş ve düzensiz ‘madde’yi temsil etmiştir. Bu geleneğin akıl kavrayışlarının erkeksiliği, bütün bunları talihsiz metaforlar olarak görüp bir kenara atarak giderilemez. Bu metaforlar akıl yürütme biçimlerini oluşturucu niteliktedir. Lloyd çözümün akla kadınsı bir alternatif geliştirmek ya da aklın kadınsılaştırılması olmadığını vurgular. Aklın soğuk ve soyut karakterine karşı duyguların sıcaklığının, evrensellik iddialarına karşı kadınların kişisel ve tikel olana gösterdikleri özenin öne çıkarılmasının bir işe yaramak şöyle dursun, bizatihi bu baskıcı geleneğin önemli bir bileşenini pekiştireceğini ileri sürer. Ona göre Akla yöneltilen bu eleştiriler Batı felsefe geleneğindeki çok eski bir damarla süreklilik içindedir ve bu damarın temel kaygısı da miras alınmış Akıl ideallerinin derin yapılarını düşünümsel bilinç düzeyine çıkarmaktır. Felsefeyi, felsefenin içinde kalarak eleştirmenin nasıl mümkün olduğunu merak eden ve düşünme biçimlerine nüfuz etmiş cinsiyetçilikle kolaya kaçmadan mücadele etmek isteyenlere… ”

https://www.ayrintiyayinlari.com.tr/kitap/erkek-akil/273

Hazırlayan: Beste NÂSIR