Site Rengi

Pasajlar Dergisi Makale Çağrısı: Yapay Zeka

Pasajlar Dergisi Makale Çağrısı: Yapay Zeka
11 Mart 2021 21:45
0
A+
A-

Pasajlar Sosyal Bilimler Dergisi Eylül 2021 sayısı için makale çağrısı yayınladı. Pasajlar Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Talha Dereci ve Dr. Erhan Demircioğlu’nun düzenleme kurulunda olduğu Yapay Zeka sayısı, Dr. Erhan Demircioğlu’nun sayı editörlüğünde yayımlanacak.

Eserlerini göndermek isteyenler 15 Ağustos 2021 tarihine kadar editor@pasajlardergisi.com adresinden gönderim yapabilecekler.

Çağrı metni,

Yapay Zekâ (YZ), düşünebilen makinelerin inşasını hedefleyen bilimsel/teknolojik bir araştırma programıdır. Doğası gereği, gündelik hayatta/basında hararetli tartışmalara gebe, bilim kurgu edebiyatında ve fütürist literatürde merkezi rol oynayan, kimi bilimsel çevrelerde “son sınır” olarak tasnif edilen zihnin doğasının anlaşılmasında vazgeçilmez olarak görülen ve geniş felsefi imalara sahip bir disiplindir. Bu hâliyle YZ, gündelik hayattan sanata, bilimden felsefeye pek çok farklı alanı etkiler.

YZ üzerine merkezi önemdeki tartışma başlıklarından bir tanesi, insan seviyesinde düşünebilen makinelerin mümkün olup olmadığı üzerinedir. Makineler, insan seviyesinde düşünebilir mi? Eğer bu mümkün değilse, makineler en azından düşünüyormuş gibi davranabilir mi? Elbette bu soruları tatmin edici bir şekilde yanıtlayabilmek için düşünmenin ne olduğunu belirlemek gerekiyor. Bir makine ne yapıyor olmalıdır ki, o makinenin düşündüğünü ya da düşünüyormuş gibi davrandığını söyleyebilelim? Bir makine, dilsel iletişim üzerine kurulu Turing testini geçebilir mi? Turing testini geçtiğini varsaydığımız bir makinenin düşündüğü söylenebilir mi? YZ’nin kurucularından Herbert Simon, 1956 yılında, “insan seviyesinde düşünebilen makinelerin eli kulağında” olduğu tahmininde (hatta vaadinde!) bulunmuştu. Simon’un tahmini gerçekleşmedi ve vaat hâlen yerine getirilmedi. YZ hakkındaki pek çok saygın yayın, üç yaşında bir çocuk seviyesinde dilsel iletişim kurabilen makinelerin dahi henüz inşa edilmemiş olduğunda ısrar etmeye devam ediyor. Bu başarısızlığın ilkesel nedenleri var mı?

Varsayalım ki, insan seviyesinde düşünebilen makinelerin inşası mümkün. Düşünebilen makineler inşa etmek gerçekten istiyor muyuz ya da istemeli miyiz? Düşünebilen makineler yapmak, insan ırkının sonunu hazırlayabilir mi? Matrix ve I, Robot gibi sinema filmlerine konu olan robot kıyameti senaryoları, gerçeklikten uzak bir sanatçının kötümser projeksiyonlarından mı ibarettir? Düşünebilen makinelerin insan ırkı için bir tehdit olmayacağını garanti edebilir miyiz? Eğer bir tehdit ihtimali varsa düşünebilen makineler yapmanın getireceği olası avantajlar bu ihtimali gölgede bırakmaya yetecek mi? Bu sorular, düşünebilir makineler inşa etme uğraşının etik bir boyutu olduğuna işaret ediyor. YZ insan ırkının geleceğini tehdit etme ihtimali olan bir bilimsel uğraşı olduğu kabul edildiğinde, bu onu etik açıdan kabul edilemez kılar mı?

İşin bir başka etik boyutu, düşünebildiği varsayılan makinelerin hakları ile ilgilidir. 2017 yılında dünya tarihinde bir ilk yaşanmış ve Suudi Arabistan hümanoid robot Sophia’ya vatandaşlık vermişti. Her ne kadar büyük oranda sembolik bir jest olsa da ilk defa bir robot, bir devlet tarafından vatandaşlık ile beraber gelen hakların sahibi bir varlık olarak tanınmaktaydı. Bu durumda şunu sorabiliriz: Bir robotun hakları olmalı mıdır? Örneğin, düşünebilir olduğunu varsaydığımız ama çeşitli açılardan geliştirilmeye muhtaç bulduğumuz bir robotumuz olduğunu farz edelim. Bu robotu, “yeni sürümü”ne imkân tanımak için “demonte” edersek, robot haklarını çiğnemiş olur muyuz? Böyle bir bağlamda “demonte etmek” ifadesi, öldürmenin kibar bir adı mıdır?

Bu ve daha geniş bir çerçevede, Pasajlar Sosyal Bilimler Dergisi’nin bu özel sayısı, Yapay Zekâ’nın temel fikri, imkânları, vaatleri ve etiği üzerine bilimsel, felsefi ve sanatsal soruları yanıtlamaya girişen makaleleri bir araya getirmeyi hedeflemektedir. YZ üzerine özgün ve Türkçe literatüre katkı sağlayacak çalışmalarınızı bekliyoruz.”

Yapay Zeka dosya konusu ile ilgili konu başlıkları ve gönderim kuralları için aşağıdaki bağlantıdan Pasajlar internet sitesini ziyaret etmelisiniz.

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.