Thales

Felsefe tarihinin ilk filozofu olarak kabul edilen Thales “İyonya” ya da “Miletos” Okulunun kurucusudur ve “yedi bilge” arasında yer alan düşünürlerden birisidir. M.Ö 625/4 – 546 yılları arasında Milet’te yaşamış olduğu sanılan Thales, bilim insanı-filozof tipinin de seçkin temsilcilerinden birisi olarak düşünce dünyasında yerini almıştır. Babasının Karia’lı, annesinin ise Fenike’li olduğu ileri sürülen filozof, Atina’ya getirmiş olduğu yasalarla tanınan Solon ve Lidya kralı Karun’un da çağdaşıdır. Thales’in kendi elinden yazılmış bir metni bulunmadığı için onun Milet okulunun, “ilk temsilcisi” olduğu bilgisine, ilk felsefe tarihçisi olan Aristoteles sayesinde ulaşılmıştır. Aristoteles dışında Herodot, Teoph­rastos ve Diogenes Laertius’ta Thales hakkında bilgi sahibi olduğumuz başlıca isimler arasında yer almaktadır.

            Aristoteles’in deyimiyle felsefenin atası olan Thales aynı zamanda, mühendis, devlet adamı, matematikçi, tüccar olan çok yönlü bir düşünürdür. Matematik ve astronomi alanında önemli çalışmalar yapan Thales’e döneminde ün kazandıran ise M.Ö 585 yılında yaptığı güneş tutulması ile ilgili doğru tahminleridir. Aynı zamanda geometriyi de Mısır’dan, Antik Yunan’a getiren filozoftur ancak onun asıl önem taşıyan yanı, mitopoetik düşünceden kopması ve felsefi düşünceye geçmesidir. O “ Neyin gerçek olduğu” Neyin gerçekten var olduğu” sorusu üzerinden düşünmüş ve doğada var olan şeylerin varlığa gelmeleri ve daha sonra yok olup gitmeleri olgusundan yola çıkarak ve kalıcı bir gerçeklik bulmaya çalışmıştır.

Doğa filozofu olarak da adlandırılan Thales“ hiçten, bir şey çıkmayacağı” görüşüne sahiptir ve bu görüş, madde ya da dünyanın ezeli olduğu anlamına gelmektedir. 39- kısa tarihi. O “görünüş- gerçeklik”, “birlik-çokluk” ayrımı yaparak varlığa gelip, sonra yok olan ve sürekli değişme halindeki şeylerin ya da fenomenlerin “gerçek” olamayacağını düşünmüştür.  Bu nedenle Thales, fenomenlerin ve değişmelerin oluşturduğu bu görünüşlerin ve çokluğun gerisinde, “akılla anlaşılabilir, kalıcı ve sürekli gerçekliğin” var olduğunu düşünmüş, çokluğun kendisinden türediği bu birliğin ise “su” olduğunu öne sürmüştür. Thales için su; “meydana gelmemiş, yok olmayacak olan ve kendi kendisiyle aynı kalan, kalıcı bir anamaddedir, her şeyin ilk nedenidir, arkhedir.”

Thales’in “arkhe” olarak suyu seçmesinin nedenlerinin bazıları mitik, bazıları ise rasyonel nedenlerdir. Aristoteles’in eserinden edindiğimiz bilgiye göre Thales, her şeyin sudan türemekte ve yine suya dönmekte olduğunu belirttiği gibi dünyanın düz bir tepsi gibi olduğunu ve suyun üstünde, sonsuz okyanusta (okeanos) yüzdüğünü belirtmiştir. Okeanos ise Yunan mitolojisinde tanrılar ile insanların babasıdır. Ancak filozofun suyu arkhe olarak seçmesindeki en önemli neden, suyun ısıya bağlı olarak katı, sıvı ve hava haline dönüştüğü gözlemlenen “biricik” madde olmasıdır.

Thales’in felsefi öğretisi ve arkhe olarak suyu seçme nedenleri görüldüğü gibi mitostan tamamen bağımsız değildir ancak Thales’i Yunan felsefesinin kurucusu, “felsefenin atası” olarak kabul edilmesine asıl neden olan, onun doğa görüşününde maddeyi ilk neden olarak alması “deneylere” ve bu deneylere “düşünce” ile ulaşmaya çalışmasıdır. Bunun yanında ilk kez “Evrenin tözü nedir?” sorusunu ortaya koyması, şeylerin, çokluğun içinde veya altında bir birliğin olması gerektiğini  düşünebilmesi ve bu sorusuna yanıt olarak da ilk kez efsanevi-dinsel içeriklerden ziyade laik- natüralist açıklamalar yapmaya çalışmasıdır.

            Thales’in Özdeyişleri arasında; “Kefaletin yoldaşı felaket””Kötü yoldan zengin olma” “Anababana gösterdiğin sevgiyi yaşlılıkta çocuklarından bekle” “Tembellik hoşa gitmez. “Kendine hakim olmamak zararlıdır.” “Eğitim eksikliğine katlanmak zordur.” “Zengin de olsan tembellik etme.” “ Acınmaktan çok gıpta edil.” “Ölçülü ol.” “ Herkese güvenme.” gibi özdeyişler bulunmaktadır.

Kaynakçalar;

Arslan, Ahmet (2006) İlkçağ Felsefe Tarihi 1. Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi,İstanbul.Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı. s 109

Gökberk, Macit (1967) Felsefe Tarihi, Bilgi Yayınları, Başnur Matbaası, 2. Baskı,Ankara, s 26-28

Cevizci, Ahmet (2017) Say Büyük Felsefe Sözlüğü, İstanbul,Say Yayınları,İstanbul.1. Baskı.s 1832,1833

Cevizci, Ahmet(2018) Felsefe Tarihi, Say Yayınları, 8. Baskı, İstanbul, s 39

Capelle, Willam. (1994) Sokratesten Önce Felsefe. I. Cilt. İstanbul. Kabalcı Yayınevi. s 57

Hazırlayan: Nuray Aladağ Taşçı